Жүйке жүйесі қызметінің ерекшеліктеріне қарай балалар әртүрлі болады. Олардың мінез-құлқы да соған байланысты. Кейбір балалар жаттығуға немесе ойынға бірден ден қойып, ешнәрсеге алаңдамай кірісіп кетеді. Мұндай балаларды әдетте күн тәртібіне үйрету қиындық келтірмейді. Ал екінші бір балаларда қозу процесі басым болады. Мұндай балалар қажетті нәрсеге бірден ден қойып, көңіл аудара алмайды, үнемі алаңдай береді, тамақты нашар ішеді, оларды ұйықтату да қиын. Бұл сәбилердің ойыны, әсіресе, тамақ ішер алдында, ұйықтар алдында неғұрлым алаңсыз болғаны жөн. Сондықтан баланы шыдамдылыққа, бір нәрсеге зейін қоя білуге тәрбиелеген жөн. Өйтпеген күнде мектепте оқуы қиынға соғады.
Кейбір балаларда тежелу процесі басым болады. Әдетте олар сылбыр, енжар келеді. Мұндай сәбилер көбірек ұйықтағанды немесе төсекте бос жатқанды жақсы көреді, олар қандай іске болса да бірден кірісіп кете алмайды.
Күн тәртібін жасағанда баланың жеке өзіне ғана тән осы ерекшелігін ескерген жөн.
Бала ұйқыдан оянысымен төсектен бірден тұруы, дәретханаға барып келген соң таңертеңгі жаттығу жасауы керек. Бұл көңіл күйін сергітеді, дем алысын, қан айналымын жақсартады әрі тәбетін ашады.
Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған таңертеңгі жаттығулар жиынтығына жүру, тыныс алуды, дене сымбатын түзейтін (бұрылу, еңкею, шалқаю, отыру), аз ғана секіру немесе жүгіру және қайтадан жай жүру сияқты қимылдар кіреді. Жаттығуларды ойын түрінде өткізсе және өзімен бірге жасаса, бала оны ықыласпен орындайды.
4 жастағы бала бетін, құлағын, кеудесін және қолдарын шынтағына дейін өз күшімен жуады, ал 5-7 жастағы бала бұларға қоса, беліне дейін жуынып, сүртінуді үйренуі керек. Ауыз бен тамағын бөлме температурасындағы қайнаған сумен шайған жөн. Бала жуынып болған соң үстін сүлгімен денесі жылығанша жақсылап ысқылап сүртуге көмектескен дұрыс. Бала киінгенде, төсегін жинаған кезде ересек адамдар онша көп көмектеспегендері абзал.
Баланың дастарқан басында тамақты көп күтпегені өте маңызды. Әйтпесе тез шаршайды да, тәбеті нашарлайды.
Тамақ ішіп отырған кезде бала ешнәрсеге алаңдамағаны жөн. Тамақ дәмінің, температурасының, сондай-ақ, алдына қалай қойылуының – осының бәрінің астың дұрыс қорытылуында маңызы зор. Көптеген аналардың баласын жақсы тамақтандыру мақсатымен оған ертегі айтып алдандыратыны бар. Мұндай әдет зиянды, өйткені ас ішкен кезде баланың көңілі басқа нәрсеге ауады да, асқазан сөлінің бөлініп шығуын тежейді.
Тамақ ішіп болғаннан кейін бала міндетті түрде аузын қайнаған сумен шаюы керек.
6-7 жастағы балалардың сабақтары арасына үзіліс жасай отырып, жарты сағаттан өткізуге болады.
Баланы жалықтырып алмас үшін және қызықтыру мақсатымен жаттығу сабақтарының мазмұнын күнара өзгертіп отырған жөн. Баланың бір «сабақтан» жалыққанын байқасаңыз, оны тоқтатып, сәбиді жүгіретін, қозғалатын ойынмен алдандырыңыз. Жылы күндері барлық ойындар мен сабақтарды таза ауада өткізген жөн.
Балалар өздерінің ойындарында пайдалы еңбектің сипаты болғанын ұнатады. Олар зор ықыласпен қар күрейді, жапырақтарды жинайды, гүлге су құяды, жол сыпырғанды жақсы көреді. Оларға мұндай мүмкіндіктерді жиі берген дұрыс. Сергек серуеннен кейін баланың тәбеті ашылады. Бала серуендегенде аз қозғалса, ойынға қызықпаса немесе керісінше, тым қатты шалдығып шаршаса, тамақты ықылассыз ішеді, өз сыбағасын тауыспайды.
Кешкі серуеннен кейін бала беті-қолын жуады. 10-15 минут дем алып, содан кейін ғана тамақтанады. Түнде ұйықтар алдында баланы тыныш әрі әсер алмайтындай ойындармен алдандыру керек. Бұл мақсатқа шаршылар, мозайкалар, жапсырып мүсін жасау сияқты ойындар сәйкес келеді.
Түнде ұйықтар алдында бала міндетті түрде тісін тазалауы, беті-қолын, аяқтарын жууы, төсегін өзі салуы, киімдерін жинап қоюы керек.
Психолог: Кенжаева Ұ .Т.
жаттығуға немесе ойынға бірден ден қойып, ешнәрсеге алаңдамай кірісіп кетеді. Мұндай балаларды әдетте күн тәртібіне үйрету қиындық келтірмейді. Ал екінші бір балаларда қозу процесі басым болады. Мұндай балалар қажетті нәрсеге бірден ден қойып, көңіл аудара алмайды, үнемі алаңдай береді, тамақты нашар ішеді, оларды ұйықтату да қиын. Бұл сәбилердің ойыны, әсіресе, тамақ ішер алдында, ұйықтар алдында неғұрлым алаңсыз болғаны жөн. Сондықтан баланы шыдамдылыққа, бір нәрсеге зейін қоя білуге тәрбиелеген жөн. Өйтпеген күнде мектепте оқуы қиынға соғады.
Кейбір балаларда тежелу процесі басым болады. Әдетте олар сылбыр, енжар келеді. Мұндай сәбилер көбірек ұйықтағанды немесе төсекте бос жатқанды жақсы көреді, олар қандай іске болса да бірден кірісіп кете алмайды.
Күн тәртібін жасағанда баланың жеке өзіне ғана тән осы ерекшелігін ескерген жөн.
Бала ұйқыдан оянысымен төсектен бірден тұруы, дәретханаға барып келген соң таңертеңгі жаттығу жасауы керек. Бұл көңіл күйін сергітеді, дем алысын, қан айналымын жақсартады әрі тәбетін ашады.
Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған таңертеңгі жаттығулар жиынтығына жүру, тыныс алуды, дене сымбатын түзейтін (бұрылу, еңкею, шалқаю, отыру), аз ғана секіру немесе жүгіру және қайтадан жай жүру сияқты қимылдар кіреді. Жаттығуларды ойын түрінде өткізсе және өзімен бірге жасаса, бала оны ықыласпен орындайды.
4 жастағы бала бетін, құлағын, кеудесін және қолдарын шынтағына дейін өз күшімен жуады, ал 5-7 жастағы бала бұларға қоса, беліне дейін жуынып, сүртінуді үйренуі керек. Ауыз бен тамағын бөлме температурасындағы қайнаған сумен шайған жөн. Бала жуынып болған соң үстін сүлгімен денесі жылығанша жақсылап ысқылап сүртуге көмектескен дұрыс. Бала киінгенде, төсегін жинаған кезде ересек адамдар онша көп көмектеспегендері абзал.
Баланың дастарқан басында тамақты көп күтпегені өте маңызды. Әйтпесе тез шаршайды да, тәбеті нашарлайды.
Тамақ ішіп отырған кезде бала ешнәрсеге алаңдамағаны жөн. Тамақ дәмінің, температурасының, сондай-ақ, алдына қалай қойылуының – осының бәрінің астың дұрыс қорытылуында маңызы зор. Көптеген аналардың баласын жақсы тамақтандыру мақсатымен оған ертегі айтып алдандыратыны бар. Мұндай әдет зиянды, өйткені ас ішкен кезде баланың көңілі басқа нәрсеге ауады да, асқазан сөлінің бөлініп шығуын тежейді.
Тамақ ішіп болғаннан кейін бала міндетті түрде аузын қайнаған сумен шаюы керек.
6-7 жастағы балалардың сабақтары арасына үзіліс жасай отырып, жарты сағаттан өткізуге болады.
Баланы жалықтырып алмас үшін және қызықтыру мақсатымен жаттығу сабақтарының мазмұнын күнара өзгертіп отырған жөн. Баланың бір «сабақтан» жалыққанын байқасаңыз, оны тоқтатып, сәбиді жүгіретін, қозғалатын ойынмен алдандырыңыз. Жылы күндері барлық ойындар мен сабақтарды таза ауада өткізген жөн.
Балалар өздерінің ойындарында пайдалы еңбектің сипаты болғанын ұнатады. Олар зор ықыласпен қар күрейді, жапырақтарды жинайды, гүлге су құяды, жол сыпырғанды жақсы көреді. Оларға мұндай мүмкіндіктерді жиі берген дұрыс. Сергек серуеннен кейін баланың тәбеті ашылады. Бала серуендегенде аз қозғалса, ойынға қызықпаса немесе керісінше, тым қатты шалдығып шаршаса, тамақты ықылассыз ішеді, өз сыбағасын тауыспайды.
Кешкі серуеннен кейін бала беті-қолын жуады. 10-15 минут дем алып, содан кейін ғана тамақтанады. Түнде ұйықтар алдында баланы тыныш әрі әсер алмайтындай ойындармен алдандыру керек. Бұл мақсатқа шаршылар, мозайкалар, жапсырып мүсін жасау сияқты ойындар сәйкес келеді.
Түнде ұйықтар алдында бала міндетті түрде тісін тазалауы, беті-қолын, аяқтарын жууы, төсегін өзі салуы, киімдерін жинап қоюы керек.
Психолог: Кенжаева Ұ .Т.
НАВЕРХ
